Sayın Nergiz Şimşek RAMAZAN VE KURBAN BAYRAMINDA YAPILAN İKRAMİYE ÖDEMELERİ
- 12 Şubat 2019
Derneğimiz Üyesi, Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Hizmet Akdiyle Çalışanlar Emeklilik Daire Başkanlığı Mevzuat Servisi Şube Müdürü Nergis Şimşek, RAMAZAN VE KURBAN BAYRAMINDA YAPILAN İKRAMİYE ÖDEMELERİ hakkında bir makale kaleme aldı
I.GİRİŞ
18/5/2018 tarihli ve 30425 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 11/5/2018 tarihli ve 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanunun 23 üncü maddesiyle 5510 sayılı Kanuna eklenen ek 18 inci madde ile Sosyal Güvenlik Kurumunca 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca gelir ve aylık ödenen sigortalı ve hak sahiplerine ramazan ve kurban bayramlarında, 1.000’er TL bayram ikramiyesi ödenmesi öngörülmüş olup, bu çalışmada söz konusu bayram ikramiyesine ilişkin bilgilendirmeler yapılacaktır.
II. BAYRAM İKRAMİYESİNE İLİŞKİN YASAL DAYANAK
7143 sayılı Kanunla 5510 sayılı Kanuna eklenen ek 18 inci madde; “Kurumca bu Kanun ve ilgili mevzuat uyarınca gelir ve aylık ödemesi yapılanlara, ödemenin yapılacağı tarihte gelir ve aylık alma şartıyla, Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramında 1.000’er TL tutarında bayram ikramiyesi ödenir.
Birinci fıkrada belirtilen ödemenin yapılmasında;
a) İş kazaları ve meslek hastalıkları sigortasından sürekli iş göremezlik geliri almakta olanlara, gelir bağlanmasına esas olan sürekli iş göremezlik derecesi oranı,
b) Hak sahiplerinin hisseleri oranı,
c) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünü %50 oranının altında kaybetmesi nedeniyle sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölenlerden, ölümü iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olmayanların hak sahiplerine, sigortalıya gelir bağlanmasına esas olan sürekli iş göremezlik derecesi üzerinden hak sahiplerinin hisseleri oranı,
ç) Yabancı ülkelerle akdedilen sosyal güvenlik sözleşmeleri uyarınca kısmi gelir veya aylık alanlara, ülkemiz mevzuatına tabi olarak geçen prim ödeme gün sayılarının, sosyal güvenlik sözleşmesine göre nazara alınan toplam prim ödeme gün sayısına olan oranı, esas alınır.
Birden fazla dosyadan gelir ve aylık alanlara en fazla ödemeye imkân veren bir dosya üzerinden ödeme yapılır.
Bu madde kapsamında yapılan ödemeler evlenme ödeneği hesabında dikkate alınmaz.
Bu madde kapsamında yapılan ödemelerden kesinti yapılamaz ve bu ödemeler haczedilemez.
Yersiz yapıldığı anlaşılan ödemeler, ilgilinin varsa almakta olduğu gelir veya aylıklarından %25 oranında kesilmek suretiyle, yoksa genel hükümlere göre geri alınır.
Bu madde kapsamında yapılacak ödemeleri karşılamak amacıyla gerekli olan tutar, yazılı talebe istinaden ayrıca fatura aranmaksızın Hazinece Kuruma ödenir.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ile ödeme tarihlerini belirlemeye Kurum yetkilidir.” Hükmünü amirdir.
Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere bayram ikramiyesi, yılda iki kez ramazan ve kurban bayramı öncesinde Kurumumuzca 5510 sayılı Kanun ve ilgili mevzuat uyarınca gelir ve aylık ödenen sigortalı ve hak sahiplerine yapılacak ve yılda iki kez ödenecek şekilde süreklilik arz eden bir ödeme şeklidir.Söz konusu yasal düzenlemeye istinaden Kurumca bayram ikramiyesi ödemelerine ilişkin usul ve esaslar belirlenerek Kurum web sayfasında yayımlanmıştır.
III. BAYRAM İKRAMİYESİÖDEMESİNE İLİŞKİN KURALLAR
Bayram ikramiyesinin ödenmesinde kapsam,“Kurumca bu Kanun ve ilgili mevzuat uyarınca gelir ve aylık ödemesi yapılanlara” şeklinde belirlenmiş olup, buna göre, ikramiye ödemesinin yapılacağı tarihte gelir/aylık alma hakkı devam edenlerden; emekli, yaşlılık, vazife malullüğü, malullük ve ölüm aylığı ile sürekli iş göremezlik geliri ve ölüm geliri alanlara, ayrıca Kurumdan aylık alan; şehit yakınları, gaziler, muharip gaziler, güvenlik korucuları, şampiyon sporcular ve terörden zarar gören sivil vatandaşlar ile bu kişilerin hak sahiplerine ödenecektir. Ödemeler ramazan ve kurban bayramlarında ayrı ayrı ödenmek üzere 1000’er TL tutarında ve ödemelerin yapılmasında başvuru şartı aranmadan yapılacaktır.
Kendi sigortalığı nedeniyle aylık alanlara yapılacak bayram ikramiyesi ödemeleri
Hak sahibi niteliğinde olmayıp kendi sigortalılığı nedeniyle aylık almakta olan sigortalılara, aylık miktarlarına bakılmaksızın ramazan ve kurban bayramlarında ayrı ayrı ödenmek üzere 1000’er TL tutarında ikramiye ödenecektir.
Tahsis talebinde bulunmuş olmakla birlikte ikramiye ödeme tarihi itibariyle aylık bağlama işlemi tamamlanmamış olanlardan, gelir/aylık başlangıç tarihi ikramiye ödeme tarihinden önce olanların ikramiyeleri ile zaman aşımı hükümleri uygulanmak suretiyle aylık bağlananların birikmiş aylık ödemesinin yapılacağı dönemlere denk gelen ikramiyeleri ilk aylık ödemesinin yapıldığı tarihten sonraki ayın ilk haftası ödenecektir.
Yabancı ülkelerle akdedilen sosyal güvenlik sözleşmeleri uyarınca kısmi gelir veya aylık alanlara, ülkemiz mevzuatına tabi olarak geçen prim ödeme gün sayılarının, sosyal güvenlik sözleşmesine göre nazara alınan toplam prim ödeme gün sayısına olan oranı esas alınmaktadır.
Örneğin,1000 gün Türkiye, 5000 gün Almanya çalışması olmak üzere toplam 6000 günüzerinden tarafına sözleşme aylığı bağlanan ve ülkemizde geçen çalışma günsayısının toplam gün sayısına oranı 1000/6000= 0,166666=) 0,1667 olansigortalıya ramazan ve kurban bayramında ödenecek ikramiye tutarları 1000 x 0,01667 = 166,70’er TL olacaktır.
Sürekli iş göremezlik geliri alanlara yapılacak bayram ikramiyesi ödemeleri Tutulduğu meslek hastalığı veya geçirdiği iş kazası sonucu tarafına sürekli iş göremezlik geliri bağlanan sigortalılara, gelir bağlanmasına esas sürekli iş göremezlik derecesi (SİD) esas alınmak suretiyle ikramiye ödemesi yapılır.
Örneğin, sigortalının gelirine esas sürekli iş göremezlikderecesi % 74 ise, ramazan ve kurban bayramında ödenecek ikramiye tutarı 1000 x% 74 = 740’ar TL olacaktır.
Sigortalıların sürekli iş göremezlik derecesinin artması veya azalması durumunda ikramiye tutarı yeni durum değişikliğine göre yeniden hesaplanmakta ve yapılan hesaplama sonucunda hesaplanan fark ilgililere ödenmekte veya yersiz ödeme borç kaydedilmektedir.
Ölüm gelir/aylığı alan hak sahiplerine yapılacak bayram ikramiyesi ödemeleri
– Ölüm aylıkları ile sürekli iş göremezlik geliri alanlardan;sürekli iş göremezlik derecesi % 50 ve üstünde iken ölen veya sürekli iş göremezlik derecesi % 50’nin altında olup, ölüm nedeni geçirdiği iş kazası veya tutulduğu meslek hastalığına bağlı olanların hak sahiplerine bağlanan ölüm gelirlerinde, hak sahiplerine ölüm gelir ve aylıklarındaki hisseleri oranında ikramiye ödemesi yapılacaktır.
Örnek 1: Ölüm aylığı ödenen dosyada; hak sahibi eşinhissesi % 50, hak sahibi iki kız çocuğunun hissesi ise % 25’dir. Bu durumda haksahibi eşe 1000 x % 50= 500 TL, hak sahibi kız çocuklarının her birine 1000 x %25 = 250 şer TL ikramiye ödemesi yapılacaktır.
Örnek 2: Geçirdiği iş kazası sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine ölüm geliri bağlanmış olup, ölüm geliri dosyasında sadece hak sahibi eş gelir almaktadır. Bu durumda hak sahibi eşe ödenecek bayram ikramiyesi tutarı 1000 x % 75= 750 TL dir.
-Sürekli iş göremezlik derecesi % 50’nin altında olup, gelir almakta iken ölen ve ölüm nedeni geçirdiği iş kazası veya tutulduğu meslek hastalığına bağlı olmayanların hak sahiplerine ödenecek bayram ikramiyesi,sigortalıya gelir bağlanmasına esas olan sürekli iş göremezlik derecesi üzerinden hak sahiplerinin hisseleri oranında ödenecektir.
Örneğin, sürekli iş göremezlik derecesi % 27 olup gelir almakta iken ölen ve ölüm nedeni geçirdiği iş kazasına bağlı olmayan sigortalının hak sahibi eşine ve kız çocuğuna ölüm geliri bağlanmıştır. Hak sahibi eşin hissesi% 50, kız çocuğunun % 25’tir. Bu durumda 1000 TL ikramiye sigortalının iş göremezlik derecesi oranında hesaplanarak, hak sahiplerine hisseleri oranında ödenecektir.1000 x % 27 = 270 TL bayram ikramiyesi, eşe 270 x % 50= 135 TL, kız çocuğuna 270 x % 25= 67,5 TL şeklinde ödenecektir.
-Hak sahiplerine ödenecek ikramiye tutarı 1000 TL’yi geçemeyeceğinden, bu miktarın aşılmaması için hak sahiplerine yapılacak ödemeden orantılı olarak indirim yapılır.
Örneğin, hak sahibi olarak eş ve 3 çocuk bulunmaktadır. Hisseleri: % 50 eş, her bir çocuğun hissesi% 25 olunca hisse toplamları % 125 olmaktadır. Ancak aylığın % 100 ünden fazlası ödenmeyeceğinden hisselerden indirim yapılmaktadır. Bu durumda hak sahiplerinin hisseleri ve bu hisselere göre ödenecek bayram ikramiyesi:
Eş % 50 =) 2/5 1000 x 2/5= 400
- Çocuk: % 25 =) 1/5 1000 x 1/5=200
- Çocuk: % 25 =) 1/5 1000 x 1/5=200
- Çocuk: % 25 =) 1/5 1000 x 1/5=200 olmaktadır.
-Bayram ikramiyesi ödemelerinde alt sınır geliri/aylığı uygulanan dosyalarda, alt sınır aylığı uygulamasına esas hisseler dikkate alınmamakta, hak sahiplerinin hisseleri oranında ödeme yapılmaktadır.
Örneğin,ölüm dosyasında sadece hak sahibi eş aylık almakta olup, dosyada alt sınır aylığı uygulaması yapılmaktadır. Diğer bir ifadeyle alt sınır aylığının % 80’i hak sahibi eşe aylık olarak ödenmekte olup, hak sahibi eşin dosyadaki hissesi %75’tir. Bu durumda, hak sahibi eşe yapılacak bayram ikramiye ödemesinde esas alınacak hisse, % 80 değil, % 75 olacak ve eşe 1000 x % 75 = 750’şer lira ikramiye ödemesi yapılacaktır.
Ölüm gelir/aylığı almakta iken evlenen kız çocuklarına, evlendikleri tarihte almakta oldukları gelir/aylığın 24 katı evlenme ödeneği olarak ödenmektedir. Bayram ikramiyeleri hak sahibi kız çocuklarına yapılacak evlenme ödeneklerinin hesaplanmasında dikkate alınmamakta, dosyadaki diğer hak sahiplerine yapılacak ikramiye ödemesinde ise ölüm gelir/aylığı ödenmesine esas olan hisse oranları dikkate alınmaktadır.
Hak sahiplerine hisseleri oranında ödenen ikramiye ödemesi, dosyada durum değişikliği olması durumunda yeni durum değişikliğine göre yeniden hesaplanmaktadır. Yapılan hesaplama sonucunda hesaplanan fark ilgililere ödenmekte veya yersiz ödeme borç kaydedilmektedir.
Birden fazla dosyadan gelir ve aylık alanlar
Bayram ikramiye ödemesi bir dosya üzerinden yapılmakta olup, sigortalı veya hak sahiplerinin birden fazla dosyadan gelir ve/veya aylık alması halinde, en fazla ödemeye imkan veren dosya üzerinden ikramiye ödemesi yapılmaktadır. 506 sayılı Kanunun geçici 20 nci madde sandıkları kapsamında gelir ve aylık alınan dosyalar, Kurumca ödenen dosya sayısı hesabında dikkate alınmaz.
Birden fazla dosyadan alınan gelir ve aylıklarda, eşit ikramiye tutarının hesaplanması durumunda;
-Öncelikle emeklinin kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık aldığı dosya üzerinden,
-Aynı statüden kendi çalışmalarından dolayı gelir ve aylık alması durumunda uzun vade dosyası üzerinden,
-Aynı statüde her iki dosyanın dahak sahibi dosyası olması durumunda gelir veya aylık tarihi önce olan dosyaüzerinden,
-Farklı statülerde gelir veya aylık alınması durumunda ise sırasıyla 4/c, 4/a, 4/b statülerinden, ödeme yapılmaktadır.
Örnek1: Sigortalı kendi çalışmalarından dolayı 1300 TL yaşlılık aylığı ve % 63 SİD oranı üzerinden sürekli iş göremezlik geliri almaktadır. Bu durumda, sürekli iş göremezlik dosyasından ödenecek ikramiye tutarı 1000 x % 63 = 630 TL, yaşlılık aylığı dosyasından ödenecek ikramiye tutarı 1000 TL olduğu için ikramiye ödemeleri yaşlılık aylığı dosyasından yapılacaktır.
Örnek2: Sigortalı 4/1-(a) kapsamında 1100 TL yaşlılık aylığı almakta olup, aynı zamanda 2006 yılında 4/1-(b) kapsamında iken ölen eşinden dolayı da % 75 hisse üzerinden 1240 TL ölüm aylığı almaktadır. Bu durumda, bayram ikramiyesi ölüm dosyasında hissesi oranında ödeneceğinden; ölüm dosyasında 1000 x % 75= 750 TL,yaşlılık dosyasından 1000 TL olarak ödeneceğinden, ikramiye ödemeleri yaşlılık dosyasından yapılacaktır.
Birden fazla dosyadan gelir veya aylık alınması nedeniyle en fazla ödemeye imkan veren dosya üzerinden ödeme yapılması halinde, ödeme yapılmayan dosyada diğer hak sahiplerinin bayram ikramiye hisseleri yükseltilmez.
Birden fazla dosyadan gelir veya aylık alanlara bayram ikramiyesinin yersiz ödendiğinin tespit edilmesi durumunda, aynı dönemde gelir veya aylığa hak kazanmak koşulu ile bayram ikramiyesi ödenmeyen gelir veya aylık üzerinden geçmişe dönük bayram ikramiyesi ödemesi yapılacaktır.
İkramiyeÖdemelerine İlişkin Ortak hükümler
-Sigortalı ve hak sahiplerinin ölümü halinde hak edildiği halde ödenmeyen bayram ikramiyesi varislerine veraset ilamındaki hisselere göre ödenecektir.
-Bayram ikramiyelerinden kesintiyapılamaz ve bu ödemeler haczedilemez.
Yersiz ödenen bayram ikramiyeleri sigortalı ve hak sahiplerinin gelir veyaaylıklarından %25 oranında kesilmek suretiyle, yoksa genel hükümlere göre gerialınacaktır.
-Bayram ikramiye ödeme tarihleriSosyal Güvenlik Kurumunca belirlenecektir.
IV.SONUÇ
5510 sayılı Kanuna eklenen ek 18 inci maddenin gerekçesinde, Kurumca gelir ve aylık ödenmekte olanlara, ödeme tarihinde gelir ve aylık almak şartıyla ve bedeli hazinece karşılanmak üzere dini bayramlarda ikramiye ödenmesi amaçlandığı belirtilmiş olup, söz konusu ödemenin süreklilik arz etmesi, emekli ve hak sahipleri yönünden olumludur.